Σε νεαρές ηλικίες, από την εφηβεία και έως περίπου στα 35 έτη, ο μαστός υπόκειται σε σημαντικές αλλαγές και οι συνήθεις βλάβες που προκύπτουν είναι απολύτως καλοήθεις όπως απλά ιναδενώματα, κύστεις , ινοκυστικές μεταβολές με μασταλγία και μαστίτιδες. Η εμφάνιση καρκίνου του μαστού σε ηλικίες κάτω των 30 σε γυναίκες με ελεύθερο οικογενειακό ιστορικό είναι σπάνια, ενώ οι βλάβες που χρειάζονται χειρουργική αντιμετώπιση είναι τα εξελισσόμενα πιθανά ιναδενώματα, τα θηλώματα, οι ευμεγέθεις κύστεις (παρακέντηση) και πιο σπάνια ο φυλλοειδής όγκος του μαστού ή άλλες ιδιαίτερες ιστολογικά βλάβες.

Οι νεαρές γυναίκες κάτω των 30 ετών, με ελεύθερο οικογενειακό ιστορικό, συστήνεται να ελέγχονται μια φορά το χρόνο μόνο με κλινική εξέταση και εφόσον υπάρχει κάποιο ψηλαφητό εύρημα να διενεργηθεί αρχικά ένα υπερηχογράφημα μαστών και στη συνέχεια καθοδήγηση από τον ειδικό μαστολόγο.

Στις νεαρές ηλικίες, η μαστογραφία δεν ενδείκνυται, λόγω της χαμηλής διαγνωστικής ευαισθησίας στους συνήθως πολύ πυκνούς νεανικούς μαστούς, και διενεργείται μόνο επί συγκεκριμένων ενδείξεων.

Επίσης σε γυναίκες με επιβεβαιωμένη παθογόνο μετάλλαξη, από τα 25 έτη και άνω, συστήνεται το υπερηχογράφημα ανά εξάμηνο και ετήσια μαγνητική τομογραφία μαστών με κλινική εξέταση, στα πλαίσια του εντατικού προληπτικού ελέγχου.

Δείτε ΕΔΩ για τον Προληπτικό Ελεγχο Μαστών

Έχει αναφερθεί θεωρητικά ένας μικρός κίνδυνος καρκινογένεσης από την ακτινοβολία, κυρίως όταν πρόκειται για πολύ συχνά επαναλαμβανόμενες μαστογραφίες.

Όμως ο θεωρητικός κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου από την ακτινοβολία της ετήσιας μαστογραφίας έχει αποδειχθεί οτι είναι αμελητέος σε σχέση με τον αποδεδειγμένα πραγματικό κίνδυνο να χάσει τη ζωή της μια γυναίκα από μη έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού.

Άλλωστε, με τη σύγχρονη ψηφιακή μαστογραφία χορηγείται πολύ μικρότερη δόση ακτινοβολίας (κάτω του 50%). Mόνο σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης, ο μαστολογικός έλεγχος δεν περιλαμβάνει τη μαστογραφία.

Σύμφωνα με τις επίσημες διεθνείς ογκολογικές οδηγίες για τον βασικό προληπτικό έλεγχο μαστών, συστήνεται από τα 40 έτη, ετήσια μαστογραφία, υπερηχογράφημα και κλινική εξέταση.

Δείτε ΕΔΩ για τον Προληπτικό Έλεγχο Μαστών

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 εφαρμόστηκε μία διαδικασία κυτταρολογικής εξέτασης των κεντρικών πόρων του μαστού, η οποία λόγω του ότι είναι σύντομη, ανώδυνη και εύκολα επαναλαμβανόμενη, παρομοιάστηκε με το τραχηλικό test pap, και από πολλούς χαρακτηρίστηκε ως «τεστ παπ μαστού».

Πρόκειται για μία κυτταρολογική εξέταση εκπλύματος των κεντρικών πόρων του μαστού σε γυναίκες χωρίς ύποπτα απεικονιστικά και κλινικά ευρήματα, το οποίο συλλέγεται με μία ειδική συσκευή που εφαρμόζεται στη θηλή. Το υγρό αυτό περιέχει συνήθως επιθηλιακά κύτταρα των κεντρικών πόρων του μαζικού αδένα. Όταν υπάρχει μια αρχόμενη ενδοπορική βλάβη που δεν εμφανίζεται στην απεικόνιση, ενδέχεται τα επιθηλιακά κύτταρά της να έχουν κάποιου βαθμού ατυπία και να ανιχνεύονται στην κυτταρολογική εξέταση κατατάσσοντας τη γυναίκα στις υψηλού κινδύνου για πιθανότητα μελλοντικής εμφάνισης καρκίνου. Έχουν γίνει μάλιστα μελέτες σχετικά με το εάν ωφελούνται οι συγκεκριμένες γυναίκες με τη λήψη προφυλακτικής ορμονοθεραπείας ώστε να μην εμφανίσουν διηθητικό καρκίνωμα του μαστού.

Όμως δημιουργήθηκαν σημαντικά ερωτηματικά σχετικά με την αποτελεσματικότητα και τη χρησιμότητά της, ως μία εξέταση πρόληψης του καρκίνου του μαστού.

1ον Από την εξέταση αυτή δεν αναδεικνύεται πού είναι η βλάβη μέσα στο μαστό ώστε να μπορεί να γίνει βιοψία ή χειρουργική αφαίρεση.

2ον Όταν υπάρχει απεικονιζόμενη ή κλινικά ψηλαφητή ύποπτη βλάβη στο μαστό, η συγκεκριμένη εξέταση είναι περιττή καθώς η εξέταση εκλογής είναι η βιοψία δια βελόνης ή η χειρουργική βιοψία.

3ον Υπάρχει σημαντική πιθανότητα να εμφανίζει ψευδώς θετικά αποτελέσματα λόγω της παραμόρφωσης που μπορεί να υποστούν τα κύτταρα κατά τη διαδικασία της εξέτασης.

4ον και σημαντικότερο όμως, είναι ότι αυτή η εξέταση από μόνη της, ακόμα και με φυσιολογικά αποτελέσματα, δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο ύπαρξης προκαρκινωματώδους ή καρκινικής βλάβης στο μαστό, και για αυτό εφόσον γίνεται, πρέπει πάντα να συνοδεύεται από τη μαστογραφία, το υπερηχογράφημα και την κλινική εξέταση.

Ο πλήρης μαστολογικός έλεγχος απαιτεί απεικόνιση (μαστογραφία / υπερηχογράφημα μαστών) και κλινική εξέταση από Ειδικό Μαστολόγο, ο οποίος συνήθως είναι Γενικός Χειρουργός ή Γυναικολόγος και έχει την κατάλληλη εξειδίκευση στη Χειρουργική Ογκολογία του Μαστού.

Η Μαστολογία είναι μία ξεχωριστή ογκολογική χειρουργική εξειδίκευση, αφορά καί στους άντρες, και απαιτείται απόλυτη γνώση της διαχείρισης των περιστατικών, από έναν απλό τυπικό προληπτικό μαστολογικό έλεγχο έως ένα πολύ

πιο σύνθετο ογκολογικό και χειρουργικό πρόβλημα.

Ο Μαστολόγος οφείλει να επανελέγχει τα ευρήματα του απεικονιστικού ελέγχου, τα οποία τα συνδυάζει πάντα με την κλινική εξέταση των μαστών, η οποία γίνεται με συγκεκριμένη ενδελεχή διαδικασία κατά την οποία αξιολογούνται η ηλικία και το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό της εξεταζόμενης.

Δείτε ΕΔΩ για την Ιδιότητα του Μαστολόγου

Για την κλινική εξέταση και την συνεκτίμηση των απεικονιστικών ευρημάτων.

Τα φυσιολογικά ευρήματα της απεικόνισης πρέπει να αντιστοιχούν σε φυσιολογικά ευρήματα και από την κλινική εξέταση. Η επισκόπηση του σχήματος των μαστών και του δέρματος της θηλαίας άλω και της θηλής, η πρόκληση των θηλών για έκκριμα, η ενδελεχής ψηλάφηση των μαστών και των μασχαλών, θα πρέπει να μην δίνουν την ένδειξη ότι κάτι «ξεφεύγει» από την απεικόνιση.

Η επικουρική άποψη του μαστολόγου επί της απεικόνισης είναι πάντα απαραίτητη.

Επίσης, εμφάνιση μορφωμάτων με απόλυτα καλοήθη χαρακτηριστικά στην απεικόνιση αλλά χωρίς συμφωνία με την εξέλιξή τους, την κλινική εξέταση και κυρίως την ηλικία, χρήζουν πάντα περαιτέρω διερεύνησης.

Δείτε ΕΔΩ για την Ιδιότητα του Μαστολόγου

Δεν υπάρχει κίνδυνος για διασπορά της νόσου ή τοπικής υποτροπής λόγω εναπόθεσης καρκινικών κυττάρων κατά την Core Βiopsy ή την FNA και έχει αποδειχθεί με σημαντικές μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία. Στα ογκολογικά κέντρα χειρουργικής μαστού παγκοσμίως είναι αυτονόητο ότι σε βλάβες ύποπτες για κακοήθεια διενεργείται πάντα προεγχειρητικά βιοψία δια βελόνης, καθώς είναι επίσημη και σαφής ογκολογική οδηγία.

Δείτε ΕΔΩ για τη Βιοψία Δια Βελόνης

Οι ινώδεις-ινοκυστικές μεταβολές (αναφέρονται και ως ινώδης-ινοκυστική μαστοπάθεια) είναι φυσιολογικό ιστολογικό εύρημα του μαζικού αδένα και περιγράφεται κλινικά και απεικονιστικά ως πάθηση κυρίως στις νεαρές γυναίκες, οι οποίες αναφέρουν άλγος και πολλές φορές ήπια διόγκωση και αίσθημα τάσης των μαστών, λόγω της ορμονικής διέγερσης από τα οιστρογόνα κυρίως κατά το δεύτερο ήμισυ του εμμηνορυσιακού κύκλου.

Δείτε ΕΔΩ για τον Προληπτικό Έλεγχο Μαστών

Οι απλές και οι επιπλεγμένες κύστεις είναι σύνηθες εύρημα κατά τον απεικονιστικό προληπτικό έλεγχο. Είναι καλοήθεις βλάβες και εμφανίζονται συνήθως κατά την αναπαραγωγική ηλικία. Συνήθως δεν χρήζουν αντιμετώπισης παρά μόνο όταν διατείνονται και προκαλούν πόνο.

Χρήζουν ιστολογικής εξέτασης ή χειρουργικής βιοψίας όταν εμφανίζονται συμπαγή μορφώματα εντός αυτών (σύνθετες κύστεις) ή όταν υπάρχει παθολογική κυτταρολογική εξέταση του υγρού που περιέχουν.

Δείτε ΕΔΩ για τον Προληπτικό Έλεγχο Μαστών

Το απλό ιναδένωμα είναι απόλυτα καλοήθης ινοεπιθηλιακός όγκος, ο οποίος προέρχεται από τα λόβια του μαζικού αδένα και δημιουργείται κυρίως κατά την νεαρή ηλικία. Μπορεί να είναι ψηλαφητό αλλά συνήθως είναι τυχαίο εύρημα κατά τους πρώτους απεικονιστικούς ελέγχους. Έχει ατρακτοειδές ή σφαιρικό σχήμα με ομαλά όρια και κατά την ψηλάφηση είναι ένας μαλακός ή υπόσκληρος, περιγεγραμμένος ευκίνητος όζος. Σε νεαρές γυναίκες συνήθως δεν χρήζει χειρουργικής αφαίρεσης παρά μόνο όταν αυξάνεται σε μέγεθος πάνω από τα 2 εκατοστά.

Επειδή συνήθως πρόκειται για ένα απεικονιστικό ή κλινικό εύρημα, και όχι ιστολογικό, πρέπει πάντα να γίνεται αξιολόγηση από Ειδικό Μαστολόγο, διότι υπάρχει η πιθανότητα να το υποδύονται μορφολογικά ο φυλλοειδής όγκος, σύνθετες βλάβες με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κακοήθειας, ή ακόμα και το καρκίνωμα του μαστού, κυρίως σε ηλικίες άνω των 30 ετών.

Δείτε ΕΔΩ για τον Προληπτικό Έλεγχο Μαστών

Πρόκειται για μικρούς καλοήθεις θηλόμορφους σχηματισμούς εντός των πόρων του μαστού. Εμφανίζονται σε νεαρές γυναίκες, συνήθως αναπτύσσονται σε κεντρικούς πόρους οπισθοθηλαία και μπορεί να προκαλούν ορώδες ή αιματηρό έκκριμα θηλής.

Επί ενδείξεων συστήνεται η χειρουργική αφαίρεση διότι σε ένα μικρό ποσοστό μπορεί να αναπτυχθεί σε αυτά, το in situ ή ακόμα και το διηθητικό καρκίνωμα του μαστού.

Δείτε ΕΔΩ για τον Προληπτικό Έλεγχο Μαστών

Οι μικροεπασβεστώσεις ή μικροαποτιτανώσεις είναι εναποθέσεις αλάτων ασβεστίου εντός των πόρων ή των λοβίων του μαστού. Είναι κυρίως μαστογραφικό εύρημα και συνήθως πρόκειται για διάσπαρτες μονήρεις ή επασβεστώσεις σε κύστεις, οι οποίες είναι χαμηλού ρίσκου συσχέτισης με κακοήθεια.

Όταν οι μικροεπασβεστώσεις σχηματίζουν ομάδες, έχουν ακανόνιστο σχήμα, κατανέμονται γραμμοειδώς εντός πόρου ή εμφανίζονται εντός ογκόμορφου σχηματισμού τότε, αναλόγως, ανήκουν στις ενδιάμεσου ή υψηλού ρίσκου για συσχέτιση με ανάπτυξη κακοήθειας και χρήζουν ιστολογικής ταυτοποίησης με χειρουργική βιοψία ή στερεοτακτική βιοψία δια αναρροφήσεως. 

Δείτε ΕΔΩ για τη Βιοψία Δια Βελόνης

Το BIRADS ή BI-RADS (Breast Imaging Reporting & Data System), είναι μία κατάταξη των ευρημάτων των απεικονιστικών εξετάσεων του μαστού, που προκύπτει από το συνδυασμό των μορφολογικών τους χαρακτηριστικών. Η κλίμακα A-B-C-D περιγράφει την πυκνότητα των μαστών και την ευαισθησία της μαστογραφίας, ενώ η κλίμακα 0-1-2-3-4-5-6 αντιστοιχεί στην πιθανότητα τα απεικονιστικά ευρήματα να σχετίζονται με κακοήθεια και έχει την κυριότερη κλινική σημασία.

Σημειώνεται πάντως ότι η κατάταξη BI-RADS είναι απεικονιστική εκτίμηση και όχι διάγνωση. Την απόφαση για τον τρόπο διερεύνησης ή παρακολούθησης των ευρημάτων έχει ο κλινικός Ειδικός Μαστολόγος.